خشک چشمي
خشکی چشم یک از بيشترين دلايل مراجعه افراد به درمانگاه چشم پزشکی ميباشد. این بیماری که بخاطر از تغییر در کیفیت یا کمیت اشک چشم می باشد می تواند افراد را در همه گروه های سنی دچار نمايد اما شیوع آن در افراد مسن تر زياد ميباشد. به علاوه این بیماری بیشتر زنان را مبتلا می کند. علائم این بیماری شايد از سوزش و خارش خفیف چشم در موقع انجام کارهای چشمی تا ایجاد سوراخ قرنیه در موارد خیلی شدید متغییر باشد خشکی چشم به خاطر کم شدن یا نبود مزمن اشک و رطوبت سطح چشم ایجاد میشود. این وضعیت شايد باعث تحریک و ناراحتی خفیف ولی دائمی و یا التهاب قسمت قدامی چشم شود.
سندرم چشم خشک یک ناراحتي بسیار شایع ميباشد.سندرم چشم خشک می تواند بسیاری از علل زمینه ای گوناگون داشته باشد. با این حال، در بسیاری از موارد هیچ دليل قابل شناسایی واحدی وجود ندارد.یک اختلال معمول از لایه اشکی که درصد قابل توجهی از جمعیت را تحت تاثیر قرارداده است ، به ویژه کسانی که بیشتراز 40 سال سن دارند
آلودگی هوا و استفاده بیش از حد از رایانه و سایر مانیتورها سبب خشکی چشم در افراد میشود.
ترشح طبیعی اشک
وظیفه مهم اشک چشم مرطوب نگه داشتن و شستشوی پي در پي سطح کره چشم و رساندن اکسیژن و مواد غذایی به قرنیه ميباشد. اشک چشم از سه لایه تشکیل شده است:
لایه موکوسی عمقی
این لایه روی قرنیه و ملتحمه را می پوشاند و به پخش شدن لایه آبکی اشک در سطح چشم کمک می کند.
لایه آبکی میانی
این لایه قسمت اصلی اشک را تشکیل می دهد. بخش عمده (98%) این لایه از آب بقیه آن از املاح و پروتئین ها تشکیل شده است. قسمت عمده لایه آبکی اشک از غده اشکی ترشح می شود که در قسمت خارج و بالای کره چشم زیر پلک فوقانی قرار گرفته است.
لایه چربی سطحی
این لایه که از غده های موجود در لبه پلک ترشح می شود روی لایه آبکی را می پوشاند و از تبخیر سریع این لایه جلوگیری مینمايد.
با هر نوبت پلک زدن لایه اشکی روی چشم گسترده می شود. اشک اضافی از طریق دو سوراخ کوچک در گوشه داخلی پلک ها به داخل بینی تخلیه می شود. (به همین علت گریه کردن باعث آبریزش از بینی می شود.)
علايم
احساس خشکی، سوزش، خراشیدگی و کاهش دید گذرا (معمولاً با چند بار پلک زدن برطرف میشود) از علائم خشکی چشم ميباشند. پزشک شايد برای تائید بیماری میزان اشک را اندازهگیری کند.
در بعضی بیماران گاهی خشکی زیاد چشم باعث تحریک بیش از حد جزء آبکی اشک شده و منجر به آبریزش میشود. گاهی نیز بیمار احساس وجود جسم خارجی در چشم
دلیل
در این بیماری اشک به مقدار کافی و یا با ترکیب مناسب تولید نمیشود. همچنین شايد است به خاطر وضعیت غیر طبیعی پلکها و یا ترکیب نامناسب اشک به سرعت تبخیر شود.
علل خشکی چشم گوناگون ميباشد بسیاری از اوقات با افزایش سن در برخی افراد (بویژه خانمها) مقدار ترشح اشک کم شده و علائم ایجاد میشود. در مواردي ممکن است از عوارض داروها مثل ترکیبات آنتیهیستامین، ضد افسردگی، ضد فشار خون و… باشد.
این بیماری شايد در جاهای گرم و خشک، بادخیز و پر گرد و غبار نیز ایجاد شود.
از دیگر دلایل میشود به کم پلک زدن نیز اشاره کرد مثلاً به هنگام کار مداوم با رایانه و یا بیماران دچار پارکینسون که تعداد دفعات پلک زدنشان کم است، اشک به مقدار زیادی تبخیر شده و سطح چشم خشک میشود.
خشکی چشم گاهی یک علامت بیماری سیتمیک مثل لوپوس، آرتریت روماتوئید، روزاسه و یا سندروم شوگرن است.
بالارفتن سن
با بالا رفتن سن مقدار ترشح لایه آبکی اشک کم می شود. هچنين همانطور که در افراد مسن چربی پوست کمتر و پوست خشک می شود، در چشم نیز مقدار ترشح چربی کمتر می شود و در نتیجه ميزان تبخیر لایه آبکی زیاد می شود. کم شدن تولید و افزایش تبخیر لایه آبکی اشک سبب ایجاد خشکی چشم در اکثر افراد مسن می شود.
کار چشمی طولانی مدت
پلک زدن متناوب برای پخش شدن لایه اشک بر روی چشم ضروری ميباشد. در مواردی که فرد برای مدت طولانی به چیزی خیره شود و پلک نزند (مثلاً در موقع کار با کامپیوتر، تماشای تلویزیون یا مطالعه) علائم خشکی چشم بدتر می شود.
عوامل محیطی
در محیط های گرم و خشک مقدار تبخیر لایه آبکی اشک زیاد می شود. همچنین قرار گرفتن در معرض باد شدید و یا هوای سرد و خشک ارتفاعات می تواند سبب بدتر شدن خشکی چشم شود. استفاده از وسایل گرمازا (مثل بخاری و شومینه) و قرار گرفتن در معرض گرد و غبار و دود (به خصوص دود سیگار) از عواملی است که سبب تشدید خشکی چشم می شود.
داروها
بسیاری از داروهای معمولی می توانند سبب کم شدن ترشح اشک و ایجاد خشکی چشم شوند. مهمترین این داروها عبارتند از:
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد فشار خون
قرص های جلوگیری از بارداری
داروهای سرماخوردگی (آنتی هیستامین ها)
داروهای قلبی
بسیاری از قطره های چشمی (به خصوص داروهایی که برای درمان گلوکوم استفاده می شوند)
بیماری ها
بیماری های گوناگون مثل بیماری های تیروئید و برخی از بیماری های سیستم ایمنی (مثل شوگرن و لوپوس) می تواند سبب ایجاد خشکی چشم شود.
مشکلات تغذیه ای:
کمبود ویتامین A می تواند به موارد شدید و خطرناک خشکی چشم منجر شود.
تغییرات هورمونی:
تغییرات هورمونی به خاطر تغییر دو چربی لایه اشکی می توانند سبب خشکی چشم شوند. یائسگی، بارداری و قرص های جلوگیری از بارداری به علت تغییرات هورمونی خشکی چشم را تشدید می کنند.
بسته نشدن پلک ها
در صورتیکه به علت مشکلات ساختاری پلک ها درست بسته نشود مقدار تبخیر اشک زیاد می شود و خشکی چشم ایجاد می شود. به علاوه در مواردی که به خاطر مشکلات عصبی (مثلاً پارکینسون) فرد کمتر در حالت عادی پلک بزند خشکی چشم ایجاد می شود.
التهاب لبه پلک ها (بلفاریت)
این بیماری با تغییر در چربی لایه اشکی سبب بدتر شدن خشکی چشم می شود.
استفاده از لنزهای تماسی
استفاده از لنز تماسی (کنتاکت لنز) یکی از علل شایع خشکی چشم ميباشد. لنزهای تماسی مانند یک اسفنج لایه آبکی اشک را جذب می کنند و سبب خشکی چشم می شوند. به علاوه استفاده از لنز تماسی سبب کم شدن حس قرنیه و کاهش پلک زدن می شود و در نتیجه تولید و پخش شدن اشک را با مشکل مواجه می کند.
استفاده طولانی از لنز تماسی نیز از علل دیگر است.
در مطالعات اخیر استعمال دخانیات نیز جزء عوامل موثر در خشکی چشم شناخته شده است.